Page 24 - BCC - BAHAR 2022 SAYI 12

Tadında Zamanında

oraya atıyor. Bildiğimizi düşündüğümüz, üzerinde soyup soğana çevirdikten sonra, şehrin limanı olan
yaşadığımız coğrafya bile nelere sahne olmuş. Haliç tepelerindeki Pera’nın hâkimi oldular. Ardından
İpnotize bir ruh hali ile izliyoruz: da Konstantinopilis’teki ticareti denetimlerle aldılar.’

‘Tatları ve kokuları nedeniyle dünyanın dört Baharat bu. Hiç bu fasıl kolay kolay biter mi? Mutfak var
bir yanında önem kazanmış pek çok baharatın oldukça devamı yolda...
anavatanı Akdeniz kıyılarıdır; haşhaş, frenk
kimyonu, kişniş, kimyon, anason, sumak, nanahan Haçlı Seferleri Avrupalıların damak tadının
ve safran, belirtmeye gerek bile yok, uzun zaman değişmesine nasıl sebep oldu? Ya ondan sonra gelişen
önce nesli tükenmiş olan kadim silphium. Baharat Ticareti dünyanın gidişatını nasıl değiştirdi?
Araya girerek hemen Silphium da nedir diye Birkaç buruşuk yuvarlak, kurutulmuş kök ve kabuğun
soranlara minik bir açıklama yapayım. Silghium dünyayı bu kadar etkileyeceğini kim bilirdi? Michael
klasik antik çağda baharat, parfüm, afrodizyak ve Krondl’un Lezzet Fetihleri kitabından yola çıkarak,
ilaç olarak kullanılan bir bitki. Hatta antik çağlarda size baharatların sıradışı tarihi yolculuğundan bir kesit
doğum kontrol yöntemi olarak kullanılmış. sunmaya çalışacağım.
Bunlardan ikisi anavatanları olan bölgede çok değer
taşır. Silphium, Kyrene’deki Yunan kolonisine servet 1000’li yıllara kadar Avrupa’da hüküm süren erken orta
kazandırmıştı. Safran ise, malum… çağ, yani nam-ı diğer “karanlık çağ”, 1000’li yıllardan
itibaren değişmeye başlamıştı. Ufak ufak kıpırdanmalar
Akdeniz’de yaşayan halklar, ülkelerin baharatlarının, görülen ekonomik hayatın getirileri, derebeylerinin
yerel türleri gölgede bıraktığını düşüne gelmişler. ve şövalyelerin savaş ekipmanları donanmalarıyla ve
Hal bugün de devam etmekte. Paramızın çoğunu bu ardından Vatikan’ın da çabalarıyla Kudüs’ü ele geçirmeye
uzak ülke baharatı için harcamışız: En çok tarçın, yönelik bir dizi sefere çıkmalarıyla sonuçlanmıştı. 1096
karabiber, zencefil, kakule, küçük hindistancevizi ile 1271 yılları arasında gerçekleşen Haçlı Seferleri
ve sonraları vanilya ve pembe tane biber için. ile binlerce Avrupalı, önce Konstantinopolis’e ayak
En az 3500 yıldır bunlara para harcıyoruz: MÖ 15. basarak incelikli Bizans mutfağıyla tanışmış, oradan
yüzyılda Mısır Kraliçesi Hatshepsut, güneydoğudaki orta doğuya akmış ve sonrasında yerleşik hale gelmişti.
uzak bir diyara, Mısırlıların “Punt” dediği Eritre/ Elbette orada yaşamaya başlayanlar, doğunun baharatlı
Somali’ye bir keşif seferi düzenletti. Kraliçe tatları, komplike mutfağı ile de tanıştılar ve birçoğu
Hatshepsut’un haleflerinden III. Amenhotep, buna alışıp sevdiler. Örneğin bugün de birçok tuzlu
Mısır’ın Afrika Boynuzu’ndaki hakimiyetinin sosta da tat arttırmak için tarife eklenen şeker, o dönem
devam etmesiyle övünür. Bu övüncü, mütevazı bir
şekilde tanrı Amon-Ra’nın ağzından dile getirir.
Amon-Ra, firavun Amenhotep’e “Yüzümü doğuya
döndüğümde senin için bir mucize getiriyorum.
Barışa adamaları ve senin cömert nefesini
solumaları için, üzerlerindeki hoş bitkilerin hepsiyle
birlikte Punt’taki ülkeleri sana getiriyorum” der.
Kızıl Deniz’in ağzındaki ülkelerin bu hoş bitkileri,
mürr, akgünlük ve Mekke pelesengidir.
M.Ö. 7 yüzyıl Doğu Akdeniz’inde, Minos Uygarlığına
ait Akrotiri Kenti’nde, Santorini’nin lav püskürtmeye
başlamasından sonra toprak altında kalan duvar
resimlerinde safran hasadı tasvir edilir. MÖ 14.
yüzyılda Miken saraylarında yazılmış tabletlerde
kimyon, rezene ve susam vardır. MÖ 6. ve 4.
yüzyıllarda Yunanlılar, silphium’un hem yemeklere
hem de ilaçlara kattığı kokuyu övüyorlardı.
Akgünlük ve sumağı da biliyor değer veriyorlardı.

Dalby anlatıyor: “Konstantinopolis’te, günümüzün
İstanbul’unda, daha o dönemde bir baharat
pazarı vardı. 10. yüzyılda baharat pazarıyla
ilgili yönetmeliklerin var olduğunu biliyoruz.
Gözlemciler, Mısır’dan İstanbul’a düzenli olarak
“misk, baharat ve şeker” gönderildiğini belirtirler.
Venedikliler 1204’te düzenledikleri 4. Haçlı Seferi’yle
Konstantinopolis’in zengin ve kalabalık halkını

24